آتشفشان روزنه‌ای در سطح زمین است که سنگ‌های گداخته، خاکستر و گازهای درون زمین از آن به بیرون فوران می‌کنند. فعالیت آتشفشانی با برون‌افکنی صخره‌ها، با گذشت زمان باعث پیدایش کوه‌های آتشفشانی بر سطح زمین می‌شود. آتشفشان‌ها معمولاً در نقاطی یافت می‌شوند که ورقه‌های زمین‌ساخت، همگرایی یا واگرایی دارند.

درون زمین توده مایعی داغ و قرمزرنگ وجود دارد به نام ماگما (تَفتال). ماگما با رسیدن به سطح زمین، گُدازه‏ نامیده می‌شود که این فرایند باعث تشکیل آتشفشان می‌شود. در گدازه حباب‌های گاز وجود دارد.

بروز آتشفشان تأثیراتی به همراه دارد که یکی از آن‌ها تغییر آب‏وهوا است. آتشفشان می‌تواند باعث بارش باران‏ و ایجاد رعد و برق شود. آتشفشان‌‏ها می‏توانند تأثیراتی درازمدت در وضعیت آب‌وهوا ایجاد کنند. از طرف دیگر، گدازه‏هایی که سریع حرکت می‏کنند، می‏توانند باعث مرگ انسان‏ها شوند؛ چون خاکستر حاصل از بروز آتشفشان، تنفس را دشوار می‏کند

آتشفشان ها به سه صورت هستند:

1) آتشفشان های خاموش: این آتشفشان ها مدت زمانئ طولانی فوران نکرده اند و هرگز دوباره فوران نخواهند کرد.

2) آتشفشان های خفته یا نیمه خاموش: این آتشفشان ها حدود 2000 سال فوران نکرده اند، اما خاموش نیستند،چون در آینده فوران خواهند کرد.

3) آتشفشان های فعال: این آتشفشان ها به تازگی فوران کرده اند و احتمالاً دوباره در آینده فوران خواهند کرد.

همچنین دو نوع اصلی از آتشفشان ها وجود دارند: آتشفشان های سپری و آتشفشان های مرکب

آتشفشان های سپری: این آتفشان ها بسیار وسیع هستند و کناره هایی با شیب ملایم دارند.در این آتشفشان ها لاوا* و ماگما* بسیار داغ و روان است و معمولاً از چند لایه تشکیل شده اند.این آتشفشان ها در هاوایی و جزیره ایسلند دیده شده اند.

آتشفشان های مرکب: این آتشفشان ها در مقایسه با آتشفشان های سپری شیب بسیار تندی دارند.این آتشفشان ها بسیار انفجاری هستند و همچنین فوران های تماشایی دارند. در این آتشفشان ها لاوا و ماگما بسیار غلیظ هستند.

بزرگترین آتشفشان کرهٔ زمین

بزرگترین آتشفشان کره زمین مونالوآ نام دارد که بخشی از جزایر هاوایی را تشکیل می‌دهد. محیط قاعده مخروط این آتشفشان ۶۰۰ کیلومتر و قله آن نسبت به کف اقیانوس که آن را احاطه کرده‌است ۱۰ کیلومتر ارتفاع دارد. این آتشفشان، همراه با سایر قسمت‌های جزایر هاوایی نشان‌دهندهٔ موادی هستند که به وسیله فوران‌هایی که از یک میلیون سال پیش تاکنون ادامه داشته‌اند، بیرون ریخته شده‌اند.

بزرگترین آتشفشان کشف بشر

بزرگترین آتشفشانی که تا کنون به وسیله بشر کشف شده‌است، الیمپوس مونز یا کوه المپوس نام دارد که در بهرام واقع است. شواهد به دست آمده از طریق عکس‌برداری‌های سفینهٔ فضایی مارینر ۹ نشان می‌دهد که ارتفاع این آتشفشان احتمالاً ۲۳ کیلومتر بوده و کالدرای آن نیز ۶۵ کیلومتر عرض دارد.

 انواع فوران های آتشفشانی    

 فورانهای آتشفشانی به طرق گوناگون طبقه بندی شده اند که هیچکدام به تنهایی رضایت بخش نمی باشند.

 فورانهای آتشفشانی به طرق گوناگون طبقه بندی شده اند که هیچکدام به تنهایی رضایت بخش نمی باشند. انواع معمول طبقه بندی فورانها عبارتند از شکل دهانه که از آن فوران صورت می گیرد محل قرار گیری دهانه در کوه آتشفشان و بالاخره خصوصیت عمومی فوران که آیا آرام است یا شدید, انفجاری است یا غیر انفجاری گدازه خیلی سیال میباشند و یا غلیظ و غیره .

● طبقه بندی بر اساس شکل دهانه

طبقه بندی بر اساس شکل دهانه و محل قرار گیری آن محل که مواد آتشفشانی از درون زمین به سطح می رسند ممکن است یک شکستگی و شکاف باشد ویاحالت استوانه ای وپایپ مانند داشته باشد مطابق با شکل دهانه فورانهای آتشفشانی را بطور معمول تحت عنوان فوارنهای شکافی (Fissure eruptions) و یا فورانهای با دهانه مرکزی (Central vent eruptions) تقسیم بندی می نمایند. لیکن برخی از آنها به این شکل نمی باشند . همچنین بیشتر دهانه های آتشفشانهای اقیانوسی نیز بصورت شکافی هستند.

بنابراین بهتر است اصطلاح دهانه مرکزی (Central vent) را به منظور شکل دهانه بکار نبرده و بلکه برای فورانهایی که از دهانه های استوانه ای شکل انجام می گیرد اصطلاح فورانهای پایپی (Pipe eruptions) بکار برده شود. اصطلاح فوران دهانه مرکزی(Central vent eruptions) را دررابطه با دهانه موجود در قله و یا مرکزکوه آتشفشان بکار ببریم. یک دهانه مرکزی در این صورت ممکنست مربوط به یک فوران شکافی و یا پایپی باشد. فورانهای مربوط به قله کوه آتشفشان بدین طریق بعنوان فورانهای مرکزی Central) eruptions)ویا فورانهای قله ای Summit eruptions)) محسوب میشوند که معمولترین نوع فوران آتشفشانی است. اما گاه پیش می آید که فورانهای آتشفشانی از دامنه , کنار , و یا جلوی آتشفشان صورت میگیرد.

فورانهایی که از دهانه های نزدیک و یا ماوراء آتشفشان صورت گیرد بعنوان فورانهای برون مرکزی Excentric eruption)) نامیده می شوند. فورانهای مربوط به قله کراتر یا دهانه بالای کوه آتشفشان بنام فورانهای پایانه (Terminal eruption) و آنهایی که در دامنه آتشفشان ولی نزدیک به قله صورت میگیرد بنام فورانهای نیمه پایانه(Subterminal eruption) نامیده شده اند.چه فورانهای پایانه و چه نیمه پایانه بعنوان فورانهای قله ای در نظر گرفته شده اند.

مخروطهای کوچک روی دامنه آتشفشان بزرگ اصلی که بر اثر فعالیتهای کناری بوجود می آیند.گاه تحت عنوان مخروط های انگلیParasitic cones)) و یا مخروطهای عارضی (Adventive cones) نامیده شده اند.

بیشتر فورانهای آتشفشانهای سپری اقیانوسی از نوع فوران های شکافی می باشند. بر عکس غالب فورانهای قله ای کوههای آتشفشانی خشکی از نوع فورانهای پایپی میباشند. فورانهای دامنه ای آتشفشانهای خشکی ممکن است از نوع پایپی باشد اما غالباً مربوط به فروانهای شکافی می گردند.

نادر بودن دهانه های پایپی در آتشفشانهای سپری اقیانوسی و همچنین در بازالتهای جلگه ای کسترده احتمالاً حداقل بخشی از آن بواسطه ویژگی فقر گازی ماگماهای تشکیل دهنده این ساختمانهای آتشفشانی و در نتیجه نبود فعالیت انفجاری است .در فعالیت های طولانی مدت یک دهانه آتشفشانی باز ممکن است حالات مختلف پیش آید که این حالات بستگی به غلظت و میزان گاز موجود در گدازه دارد.

● طبقه بندی بر اساس ویژگی فوران

فورانهای آتشفشانی میتوانند بر اساس نسبت فعالیت انفجاری آن معلوم شود . فورانهای انفجاری ممکن است کاملاً از مواد پرتابی انفجاری یعنی تفرا تشکیل شده باشند. از طرف دیگر فورانهای جریانی (Effusive eruptions) ممکن است شامل مواد انفجاری خیلی کم باشد و تقریباً از گدازه تشکیل شده باشند.

فورانهای مختلط Mixed eruptions)) شامل مواد گدازه ای و انفجاری می باشند. فورانهایی که بطور کامل فاقد مواد انفجاری باشند بسیار نادر هستند. غالب فورانهای آتشفشانی بصورت انفجاری و یا مختلط انجام میگیرند.

بطور سنتی انواع مختلف فورانهای آتشفشانی را بحت نام آتشفشانها طبقه بندی نموده اند که در واقع معلوم کننده ویژگی عادی فعالیت آنهاست. بدین ترتیب ما فورانهای نوع هاوایی , استرومبولی , ولکانین و پلوین داریم. البته ایرادهایی به این نوع طبقه بندی بوده است زیرا که همواره فعالیت یک آتشفشان بیک طریق نمی باشد. در حقیقت دو نوع فعالیت و یا بیشترممکن است بطور همزمان در دهانه های مختلف در یک آتشفشان ملاحظه گردد.کاملاً امکان دارد در سه دهانه مختلف مثلاً در کراتر استرومبولی بطور همزمان فورانهایی از نوع استرومبولی , و ولکانین داشته باشیم. ولی بهر صورت این حقیقت نیز وجود دارد که غالب آتشفشانها دارای رفتار فورانی خاص خود بوده و گاه ممکن است تغییراتی نیز ملاحظه گردد.

در هر حال طبقه بندی ارایه شده در تابلوی زیر برخی مربوط به نام آتشفشانها است و بعضی دیگر مانند فورانهای سیلابی(Flood eruptions) و یا فعالیت فومرولی (Fumarolic activity) تعیین کننده ماهیت و مقیاس فعالیت ویک نام یعنی پلینین (Plinian) از نام طبیعی دان مشهور رومی (Pliny the elder) که زندگی خود را در فورانی از این نوع از دست داد, گرفته شده است. ضمناً بایستی متذکر گردید که همه گونه تدریج ممکنه ما بین یک نوع فعالیت به فعالیتی از نوع دیگر وجود دارد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: